Tegen de achtergrond van Sir Thomas More’s Utopia vraagt de stichting voor haar Thomas More Lezing een gerenommeerd Nederlands wetenschapper of intellectueel om te reflecteren op de verhouding tussen ideaal en werkelijkheid.
4 juni 2016, Hans Achterhuis
Prof. dr. Hans Achterhuis, emeritus hoogleraar wijsbegeerte van de Universiteit Twente, sprak op 4 juni 2016 in het Academie-gebouw te Utrecht de Thomas More Lezing uit.
Samenvatting. Professor Hans Achterhuis betoogt dat we momenteel leven in de deels gerealiseerde ‘Utopie van de Vrije Markt’, ontworpen door de neo-liberalen Ayn Rand en Alan Greenspan. Op zoek naar alternatieven voor deze wereld kan de ‘Utopia’ van Thomas More ons goede diensten bewijzen, zo Achterhuis. We moeten Mores boek dan wel met nieuwe ogen bekijken. Francis Bacon heeft eeuwen geleden een lezing van Mores ‘Utopia’ gelanceerd, waarin de tekst als een serieuze beschrijving van een ideale samenleving wordt opgevat. Deze lezing is dominant geworden, maar gaat geheel tegen Mores bedoeling in. More schreef de ‘Utopia’ namelijk in het verlengde van Erasmus’ ‘Lof der Zotheid’, als een boek vol spot, ironie en zotternij. Wel bevat de ‘Utopia’ hier en daar serieuze, kleinere suggesties voor verbetering van wantoestanden in de rechtspreking, economische verhoudingen en scheefgegroeide machtstructuren. Als het ons lukt om juist die suggesties ernstig op te vatten, kunnen we daar volgens Hans Achterhuis nu nog ons voordeel mee doen. Dan kan Mores ‘Utopia’, een boek van 500 jaar oud, ons helpen om in het hier en nu nieuwe, inspirerende idealen te formuleren.
30 maart 2011, Ernst Hirsch Ballin
Op 30 maart 2011 hield professor Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar Nederlands en Europees Constitutioneel Recht te Tilburg, in het Theater aan de Parade te ‘s-Hertogenbosch de eerste Thomas More Lezing, onder de titel ‘Recht en rechtvaardigheid van nabij’.
Samenvatting. Professor Hirsch Ballin voert zijn publiek via Sir Thomas More, diens Utopia, en een korte schets van discussies over gewetensvrijheid en mensenrechten naar een fundamentele uiteenzetting over recht en de waardigheid van iedere individuele mens. Met het oog op deze waardigheid dient in recht en rechtspraak namelijk én een zekere afstandelijkheid, én een zekere nabijheid tot het individu te worden betracht. Verkenningen van het hierdoor gegeven spanningsveld, langs de lijnen van het straf- familie- en immigratierecht, voeren Hirsch Ballin uiteindelijk terug naar de figuur van Sir Thomas More, en naar een ideaal. Recht dan wel rechtvaardigheid, zo stelt hij, dient nooit in abstracto beoefend dan wel nagestreefd te worden, maar altijd met het oog op nabije menselijke individuen, in hun concrete levenssituaties.
In 2011 verscheen de Engelse vertaling van de lezing van professor Hirsch Ballin in Engelse vertaling bij uitgeverij Brill te Leiden, als: Ernst Hirsch Ballin, Law, Justice and the Individual (Leiden, 2011). Deze uitgave is via reguliere handelskanalen verkrijgbaar.